II
DEMOKRATİK ÜNİVERSİTE VE
ÖZGÜR ÜNİVERSİTE KAVRAMLARI

ÜNİVERSİTE ÖZERKLİĞİ

Klâsik tanıma göre özerklik üniversitede*

  • kimlerin öğrenim göreceği,
  • kimlerin öğreteceği,
  • nelerin öğretileceği,
  • kimlerin mezun olacağı,
  • nelerin araştırılacağı,

konularında kararlar almada, üniversitenin bir kurum olarak yetki sahibi olma derecesi anlamında kullanılmaktadır.

Dolayısıyla, özerklik, öğretim üyelerine mahsus kişisel bir yetki değil, tüm olarak kurumsal bir niteliktir. Başka bir deyişle, üniversite yöneticilerinin seçim veya atamayla gelmelerinin özerklikle bir ilişkisi yoktur.

Doğru olan, özerklik yerine, özerkliğin derecesinden veya "göreceli özerklik"ten bahsetmektir. Nitekim, 1980'li yıllarda OECD tarafından yapılan ve 12 Avrupa ülkesindeki 52 yükseköğretim kurumunu kapsayan bir araştırmada*, üniversite yönetimi ile ilgili 20 konuda nihaî kararların hangi mercilerce alındığına dayanılarak "Özerklik Endeksi" adı verilen bir gösterge geliştirilmiştir. Bu araştırmada ele alınan konulardan bazıları şunlardır:

  • Üniversite yöneticisinin görevlendirilme yöntemi ve yetkileri,
  • Profesörlerin ve diğer öğretim üyelerinin atanması,
  • Öğretim üyelerinin bir üst maaş kademesine geçirilmesi,
  • Yeni bir fakülte kurulması yetkisi,
  • Öğretim üyesi kadrolarının fakülteler arasında dağıtılması,
  • Öğretim üyesi kadrolarının diğer birimler arasında dağıtılması,
  • Bir fakülte içindeki sarf malzemelerinin öğretim ve araştırma faaliyetlerine tahsisi yetkisi,
  • Bir eğitim programında ders değişikliği yapılması,
  • Bir fakültede yeni bir eğitim programının uygulamaya konması,
  • Bir araştırma projesinin kabulü,

Yukarıda sözü edilen OECD araştırması kapsamına giren ülkelerdeki üniversitelerin "Özerklik Endeksi"ne göre sıraları Tablo I'de gösterilmiştir.
 

  
* Hetherington, H., "University Autonomy", University Autonomy Today, International Association of University Presidents, Report No:7, (Paris 1965)
** Jadot, J., Survey of the State-of-the -Art and Likely Future trends of University Management in Europe, OECD-CERI, Paris (1980).
Jadot, J., "University Structures: An Instrument for Shaping the Future", CRE 8th General Assembly, Atina, 9-14 Eylül (1984) 

  
Bölüm II'ye dönüş.
 
"İçindekiler" sayfasına dönüş.